Steeds meer trainers en coaches gebruiken spelprincipes om richting te geven aan de manier van spelen. Ook de opstelling (2 of 3 spitsen, 3 of 4 mans middenveld etc.) en vaste spelpatronen (3 of 4 mans opbouw, buitenlangs aanvallen, opkomende vleugelverdedigers) blijven belangrijk, maar spelprincipes vormen gedurende het seizoen de basis. In dit artikel vind je veel informatie over dit onderwerp, variërend van de theorie tot aan de praktijk op het trainingsveld.
Wat zijn spelprincipes?
Spelprincipes zijn de intenties waarmee jouw team speelt binnen de verschillende onderdelen van een hockeywedstrijd: aanvallen, verdedigen en omschakelen. De principes geven duidelijk aan wat er van spelers wordt verwacht.
Andere woorden voor spelprincipes zijn bijvoorbeeld tactische richtlijnen, tactische handvatten, spelintenties of tactische vuistregels. Spelprincipes hebben betrekking op aanvallen, verdedigen en omschakelen. Over het algemeen gebruiken trainers en coaches vaak zo’n 3 tot 5 spelprincipes binnen het aanvallen, verdedigen en omschakelen. Minder principes gebruiken biedt te weinig ondersteuning, meer is moeilijk te onthouden.
Voorbeelden
Verdedigen
- Houd de as dicht en dwing de tegenstander naar de zijkant.
- Zet in een bepaalde zone op het veld altijd druk op de bal.
- Houd de onderlinge afstanden tijdens het verdedigen klein.
Omschakelen naar aanvallen
- Speel de bal waar mogelijk direct naar voren.
- Laat spitsen diep positie kiezen..
- Speel uit de drukte weg richting de vrije ruimte.
Aanvallen
- Creëer een overtal rondom de bal.
- Hanteer een hoog baltempo.
- Bewaak te allen tijde de restverdediging.
Omschakelen naar verdedigen
- De dichtstbijzijnde speler zet direct druk op de bal.
- Voorkom de toevoer richting de meest gevaarlijke speler.
- Kom zo snel mogelijk weer in je verdedigende positie.
Waarom spelprincipes?
Waarom zou je als trainer spelprincipes gebruiken? Oftewel, wat zijn de belangrijkste pluspunten? En wat merken de spelers er uiteindelijk van?
Hieronder vind je zes voordelen.
1. Spelprincipes zijn voor spelers gemakkelijk te onthouden.
2. Je kunt ze toepassen tegen elke tegenstander en in elke situatie.
3. Ze maken het gemakkelijker om te variëren met formaties.
4. Spelprincipes maken de speelwijze makkelijker trainbaar.
5. Je kunt ze overbrengen met korte termen die heel herkenbaar zijn.
6. Ze bieden continuïteit en kenmerken het plan op de lange termijn.
Laten we bijvoorbeeld het principe ‘het controleren van de as van het veld’ eens leggen naast de ‘voordelen’ van de spelprincipes.
- spelprincipes geven houvast: de spelers weten dat de as altijd bezet moet worden (hoe en wat is nader in te vullen).
- niet afhankelijk van de gekozen formatie: ongeacht 1-4-4-2, 1-4-3-3 of welke formatie dan ook, vanuit elke formatie kan je manieren verzinnen om de as naar wens te bezetten.
- altijd trainbaar ondanks het aantal spelers: ook met 8 spelers zijn er oefeningen te verzinnen waarbij je kan trainen op het bezetten van de as.
- maken een training wedstrijd echt: je traint op wat je in de wedstrijd belangrijk vindt.
- maakt coaching makkelijker: als de as niet wordt bezet terwijl je dit wel wil, kan je het eenvoudig vanaf de zijlijn of in de kleedkamer benoemen, ook als het wel goed gaat natuurlijk.
Kanttekening
Alle voordelen van spelprincipes en de hype rondom het gebruik ervan ten spijt, echt nieuw zijn ze natuurlijk niet. Ook vele jaren geleden gebruiken teams al algemene uitgangspunten als compact spelen en diepte voor breedte.
De ontwikkeling zit niet in het ‘ontstaan’ van principes, maar in het structureel gebruiken en ‘leidend maken’ ervan. En bovendien: principes geven dan veel vastigheid, formaties doen dit ook nog altijd. Wie elke week 1-4-3-3 speelt en ineens overschakelt naar 1-4-4-2 kan nog zulke goede en heldere principes hanteren, de spelers zullen echt wel even moeten wennen aan hun nieuwe rol binnen de speelwijze, simpelweg omdat ze op een andere positie spelen.
Ook patronen kunnen nog steeds vastigheid bieden. Als de rechtsmidden wordt ingespeeld en de rechtsback er over heen komt, dan spreken we niet van een principe maar van een patroon. Dit kan heel effectief zijn. Sterker nog: een gevaar van het hanteren van spelprincipes is dat ze voor de spelers heel abstract blijven, terwijl zij soms ook gewoon concreet willen weten wat ze moeten doen (wie, wat, wanneer).
Spelprincipes kiezen
Nu je weet wat spelprincipes zijn en inziet wat de voordelen ervan zijn, is het tijd om de spelprincipes te kiezen die bij jouw team passen. Hoe kom je per teamfunctie tot de meest geschikte principes, die je aan je spelers gaat overbrengen en centraal zult stellen in trainingen?
Spelidee
Er moet een bepaalde visie ten grondslag liggen aan de gekozen principes. Alles begint met een spelidee dat aan de basis staat van je manier van spelen. Als je lukraak principes kiest om op je team over te brengen, maar hier ligt geen spelidee aan ten grondslag, dan zetten de principes weinig zoden aan de dijk. Komen de principes voort uit je spelidee, dan zijn ze met elkaar vervlochten en versterken ze elkaar. Nou is dat niet voor iedere trainer of coach even makkelijk. Dan kan je bijvoorbeeld m.b.v. de technisch manager kijken naar de uitgangspunten van de club en deze vertalen naar spelprincipes. Een belangrijk aandachtspunt tot slot. Je kan nog zulke mooie en heldere principes hebben als coach, maar je moet wel de spelers hebben om ze uit te voeren. ‘Je kunt wel willen dat je op de counter wil spelen, maar als je hele langzame spelers hebt die dit niet kunnen, dan moet je misschien van dat principe afstappen.’
Brainstormsessie
Een goede optie is ook om binnen de club met elkaar te sparren over de juiste spelprincipes. Ga aan het begin van het seizoen met alle (jeugd)trainers, coaches en de Technisch Manager binnen de club om tafel. Door het met elkaar over spelprincipes te hebben en erover te discussiëren, kan je tot bijvoorbeeld twaalf principes komen die het meest belangrijk en herkenbaar zijn voor de club.
Spelprincipes overbrengen
Als je de spelprincipes hebt gekozen die het best bij jouw team passen, en die de manier van spelen van jouw team kenmerken, is het de kunst om ze zo goed mogelijk op spelers over te brengen. Een kwalitatief sterk lijstje met principes is leuk, maar je hebt er niks aan als de spelers niet leren om ze te beheersen.
Hieronder staan de drie belangrijkste manieren om spelprincipes over te brengen op spelers:
1. uitleg;
2. videobeelden;
3. trainingsvormen.
Uitleg
Uiteraard kun je spelprincipes op allerlei manieren met spelers bespreken. Individueel bijvoorbeeld, al dan niet met een magneetbord erbij. Of in de wedstrijdbespreking, waarbij je eventueel principes uitlegt aan de hand van wedstrijdsituaties op een flipover.
Videobeelden
Nog beter dan principes bespreken is principes tonen. Spelers zijn visueel ingesteld en wedstrijdbeelden zijn daarom heel geschikt om duidelijk te maken wat je bedoelt. Het mooist is als je beschikt over beelden van je eigen team. Door wedstrijden op te nemen en daar relevante clipjes uit te halen, laat je spelers beelden van zichzelf zien. Een goed alternatief is het gebruik van wedstrijdbeelden van topteams.
Trainbaar maken
Nog belangrijker dan spelprincipes bespreken en tonen is het trainbaar maken ervan. Zo kunnen spelers de uitvoering van de principes op het veld ervaren en direct tips ontvangen. Je kunt de trainingsvormen zo inrichten dat bepaalde spelprincipes heel vaak terugkomen.
